Na jaren voorbereiding is het bijna zover: een Nederlandse ‘bezem’ komt aan in de ‘plastic soep’.
Dat is een enorm gebied in de Grote Oceaan vol afval dat aan het oppervlak dobbert.
Het is de bedoeling dat de System 001 van The Ocean Cleanup over een paar dagen begint met vegen.
Het project is een initiatief van de inmiddels 24-jarige Boyan Slat, de Delftse student die de afgelopen jaren 30 miljoen dollar inzamelde voor zijn idee om plastic uit oceanen te vissen.
Na verschillende tests met diverse ontwerpen is er nu System 001, een 600 meter lange veegarm. Die vertrok een maand geleden uit de haven van San Francisco. Eerst werd hij voor de kust uitgebreid getest.
"We hebben onder meer gekeken of hij goed in zijn vorm, van een C, kwam en of hij die vorm vasthield", zegt Lonneke Holierhoek van The Ocean Cleanup. "Ook wilden we weten of hij meebewoog met de wind en de golven. We hebben hem uit positie gedraaid en gekeken hoe hij zich heroriënteerde. We hebben boeien in het water geplaatst om te testen waar het opgeveegde plastic zich ophoopt."
De conclusie: "Het kon bijna niet beter, het ging perfect, we zijn tevreden over hoe hij zich gedroeg."
In de onderstaande video van The Ocean Cleanup zie je hoe de veegarm werkt:
Begin deze maand besloot The Ocean Cleanup "dat we door kunnen naar het echte werk, daar waar het plastic ligt", zoals Holierhoek het verwoordt.
Vermoedelijk maandagochtend (Nederlandse tijd) komt de veegarm daar aan, zo'n 2.000 kilometer ten westen van San Francisco. Na een paar laatste voorbereidingen kan hij aan de slag.
Great Pacific Garbage Patch
De Great Pacific Garbage Patch, de nieuwe werkplek van de zeebezem, is een drijvende vuilnisbelt tussen Californië en Hawaï, die drie keer zo groot is als Frankrijk. Er dobberen naar schatting 1.800 miljard stukken afval, die bij elkaar ongeveer 80 miljoen kilo wegen.
Door de zeestroming verzamelt plastic zich op enkele vaste plekken in de oceanen, in zogenoemde gyres. Hier hoopt zoveel kunststof op dat de gebieden ook wel drijvende vuilnisbelten worden genoemd.
De bekendste van die plekken is de Great Pacific Garbage Patch, een gebied in het noorden van de Stille Oceaan.
De afgelopen dagen voer de veegarm, voortgetrokken door een sleepboot, al door de uitlopers van het plastic.
"Het afval is met het blote oog te zien. Dat blijft schokkend", aldus Holierhoek. "Er was wel enige verontwaardiging. Het team zag veel mooie dieren, zoals goudmakrelen en blauwvoetgenten. En dan zie je allemaal plastic drijven en weet je dat er zoveel beesten zijn die dat eten."
De eerste maanden blijven er constant mensen bij de 'bezem'. Wanneer die genoeg afval heeft opgeveegd, komt een schip om het puin op te scheppen en af te voeren.
"Volgend voorjaar willen we hem alleen laten", aldus Holierhoek. "Maar we gaan er dan nog regelmatig naartoe en er zijn bijvoorbeeld onderwatercamera's, dus we kunnen hem in de gaten houden.''
Experts twijfelen of de aanpak werkt
Sceptici zeggen dat de arm de afvalberg niet kan oplossen. Sommige onderzoekers zijn bezorgd dat vissen en andere zeedieren in de drijvende fuik van The Ocean Cleap zwemmen. Daar eten ze mogelijk het plastic op of raken verstrikt in het afval.
Volgens The Ocean Cleanup beweegt het systeem langzaam door het water en hebben dieren tijd genoeg om weg te zwemmen. Ook bestaat het scherm dat enkele meters onder water steekt uit een geheel. Er zitten geen gaten in zoals bij een net, waardoor dieren vast kunnen komen te zitten.
De stroming moet onder het scherm doorgaan en organismen meenemen die zweven in het water, zoals plankton.
Het plastic wordt om de paar maanden opgehaald door schepen en mensen checken volgens The Ocean Cleanup altijd of er zich zeedieren bevinden in de fuik.
De organisatie van Slat heeft onlangs een rapport uitgebracht, waarin de gevolgen voor het zeeleven in kaart zijn gebracht. De risico’s van het systeem zijn laag, concludeerden de onderzoekers. Alleen zeeschildpadden die het verzamelde plastic zien als voedsel lopen enigszins gevaar.
Is het verzamelde plastic recyclebaar?
Of de constructie überhaupt efficiënt plastic kan vangen aan het oppervlak is nog maar de vraag, zei oceanograaf Kim Martini onlangs tegen CBC. Het is onvermijdelijk dat er dingen gaan groeien op de onderdelen. Dat kan het systeem verzwaren, waardoor het onder water komt te staan en plastic eroverheen drijft.
Ook is het mogelijk dat stormen en zware golven de drijvende muur uit elkaar rukken, waardoor de plasticvanger zelf plastic afval wordt. Al beweert The Ocean Cleanup dat het systeem zware weersomstandigheden kan weerstaan.
Zelfs als The Ocean Cleanup erin slaagt een deel van de plasticberg op te ruimen, dan is het nog maar de vraag of recycling mogelijk is. In tegenstelling tot glas en aluminium is kunststof een stuk lastiger om te hergebruiken.
Plastic breekt af tot kleine stukken van steeds slechtere kwaliteit. Hoe langer het materiaal is blootgesteld aan zonlicht en het zoute water, hoe kleiner de kans dat je er nog iets nuttigs mee kunt doen.
Volgens Holierhoek beweert The Ocean Cleanup niet dat dit project de oplossing voor alles is. "Er moeten meer dingen gebeuren, zoals preventie. Maar het plastic dat er al drijft, moet wel opgeruimd worden. Want na verloop van tijd brokkelt het af. En die kleinere stukjes zijn moeilijk op te ruimen en makkelijk op te eten door dieren."
